29 stycznia 2025 roku zaprosiłem chętnych na 35. już spacer historyczno-krajoznawczy organizowany przez Muzeum Karkonoskie i Regionalną Pracownię Krajoznawczą Karkonoszy działającą w Oddziale PTTK „Sudety Zachodnie” w Jeleniej Górze. Tym razem na temat spotkania wybrałem piękno baroku.

Foto: Krzysztof Tęcza

Po przywitaniu przez dyrektor Muzeum Karkonoskiego panią Julitę Zaprucką odbyliśmy podróż w czasie. Dosłownie. Pani Małgorzata Sułkowska, główny inwentaryzator zbiorów muzeum zaprosiła nas do przejścia ścieżką obsadzoną kwitnącym lnem będącym podstawą bogactwa dawnych mieszkańców naszego grodu. W ten sposób dotarliśmy do pierwszej sali, w której ukazano okres po roku 1527 kiedy to Księstwo Świdnicko-Jaworskie, będące do tej pory pod zarządem dynastii Jagiellonów, przeszło w dziedziczne posiadanie dynastii Habsburgów. Rozwój regionu jaki nastąpił w tym momencie w dużej mierze zawdzięczamy rycerskiemu rodowi Schaffgotschów. To wówczas ziemie te odwiedziła żona króla Jana Sobieskiego Maria Kazimiera znana jako królowa Marysieńka. To wówczas zbudowano kaplicę św. Wawrzyńca na Śnieżce (1681 r.). Nic też dziwnego, że dużą część wystawy oparto na dziejach rodu Schaffgotschów. Przedstawiono tutaj życie Hansa Ulricha ściętego w roku 1635 w Ratyzbonie.

Bardzo ciekawą osobą żyjącą w tamtym okresie był Caspar Schwenckfeld opisujący przyrodę Karkonoszy. Również osoba Pankracego Geiera jest godna zainteresowania. To właśnie on opisał piękno ziemi śląskiej. Opisując 47 miejscowości w dziele „Pochwała Jeleniej Góry” przedstawił nasze miasto w sposób niezwykle sugestywny.

Niestety omawiany okres to także czas wojen, przede wszystkim wojny trzydziestoletniej (1618-1648), w wyniku której zmieniły się priorytety wyznaniowe. Po pokoju westfalskim kiedy to katolicy przejęli świątynie protestanckie mieszkańcy tego wyznania nie mogli dalej prowadzić swoich praktyk religijnych.

W drugiej sali muzeum przedstawiono jak rozwijało się tkactwo w naszym regionie. Było to o tyle ważne, że właśnie te produkty umożliwiły osiągnięcie wielkich zysków przez jeleniogórskich kupców zwanych bławatnymi. Wszystko zaczęło się od podróży Joachima Girntha, który w ten sposób pobierał nauki. Przywiózł on miniaturowy model krosna tkackiego podpatrzony w Holandii. Dzięki zbudowanemu krosna wzorowanego na owym modelu zaczęto produkować delikatne płótna lniane. Wkrótce rynek zbytu poszerzył się o kolejne państwa Europy by dotrzeć do Ameryki. Główną siłą napędową handlu wyrobami tkackimi było otrzymanie od cesarza Ferdynanda III przywileju na wyłączny handel woalem. Myliłby się jednak ten kto uważa, że rozwój tkactwa to tylko zwykły handel. Tak naprawdę bogacenie się kupców tkackich powodowało rozwój całej gospodarki w Jeleniej Górze. Dzięki temu dobrze wiodło się przedstawicielom we wszystkich branżach.

Foto: Krzysztof Tęcza

W trzeciej sali przybliżono okres XVIII wieku kiedy to Jelenia Góra poprzez rozkwit handu woalami przeżywała największy rozkwit. Dzięki temu budowano nowe kamienice ale nie tylko. Dzięki osiągniętemu sukcesowi finansowemu mieszkańcy sfinansowali wiele obiektów mających służyć wszystkim obywatelom miasta. Największym wysiłkiem finansowym była wtedy budowa Kościoła Łaski Cesarskiej Pod Krzyżem Chrystusa.

Ostatnia czwarta sala została zaaranżowana jako pokój bogatego kupca, który przywoził ze swoich podróży po świecie wiele niezwykłych dzieł sztuki zdobiących jego domostwo. Dzięki temu możemy zobaczyć w jakim przepychu mieszkali przedstawiciele tej przynoszącej ogromne zyski profesji.

Na drugą część spotkania poprowadziłem przybyłych ulicami Jeleniej Góry by podczas spaceru wspominać miejsca i ich dawne wykorzystanie. Dzięki temu uczestnicy spaceru włączali się w dyskusję opowiadając o swoich przeżyciach związanych z danymi miejscami w czasach ich młodości. Spacer zakończyliśmy przy Kościele pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, którego wyposażenie ukazuje piękno okresu baroku. Okresu, w którym zarówno rzeźbiarze, malarze czy architekci mogli „zaszaleć” i popuścić wodze wyobraźni. Doprowadziło to do tego, że barok stał się najpiękniejszym okresem w dziejach ludzkości. To właśnie dzieła wytwarzane w tym okresie wywoływały i wciąż wywołują poruszenie w naszych umysłach. Oglądając je nie tylko patrzymy na nie jako na piękne dzieło, pełne ekspresji, ale często nie możemy wyjść z podziwu w jaki sposób autor je zrealizował.

Foto: Krzysztof Tęcza

Dla rzetelności podam jeszcze, że wystawa w Muzeum Karkonoskim została objęta Patronatem Honorowym Ambasady Austrii w Warszawie i Marszałka Województwa Dolnośląskiego pana Pawła Gancarza. Partnerami wystawy są: Karkonoska Agencja Rozwoju Regionalnego, Teatr im. Cypriana Kamila Norwida i Archiwum Państwowe we Wrocławiu Oddział w Jeleniej Górze. Patronatem medialnym wystawę objęła telewizja Dami; jelonka.com; portalik 24 i Muzyczne Radio.

Krzysztof Tęcza