Królestwo roślin stanowi zróżnicowaną grupę kryjącą w swych szeregach wiele osobliwości. Niezmiernie ciekawą grupę roślin stanowią rośliny półpasożytnicze. Organizmy takie posiadają wprawdzie chlorofil i przeprowadzają proces fotosyntezy lecz przy pomocy swych korzeni zaopatrzonych w ssawki mogą od swych roślin żywicielskich pobierać wodę wraz z całym kompleksem soli mineralnych.

W Małym Śnieżnym Kotle i w jego bliskim otoczeniu znajdziemy co najmniej 4 charakterystyczne dla tego miejsca rośliny półpasożytnicze. Niewątpliwie najrzadszą z omawianych w tym krótkim tekście roślin jest świetlik maleńki (Euphrasia minima).

Świetlik maleńki (Euphrasia minima)

Gatunek ten posiada w obrębie KPN status gatunku rzadkiego i krytycznie zagrożonego wyginięciem. Jest on taksonem wysokogórskim, występującym w górach Środkowej i Południowej Europy, m. in. w Alpach i Pirenejach. W Polsce, oprócz Karkonoszy, występuje w Tatrach i na Babiej Górze. Jest to niewielka roślina o pojedynczej, zwykle nierozgałęzionej łodydze – dorasta do 15 cm wysokości. Kwiaty mają kolor biało-różowo-niebieskawy, lub, znacznie rzadziej, żółty. Lecznicze właściwości świetlika znane są od wieków medycynie ludowej. Również i dzisiaj roślina ta stosowana jest i ceniona  w ziołolecznictwie – napar z ziela świetlika używany jest w przypadku zapalenia spojówek i zmęczenia oczu, posiada właściwości przeciwzapalne, bakteriobójcze i przeciwbólowe.

W otoczeniu Żlebu Bazaltowego możemy dostrzec żółto kwitnące kwiaty szelężnika alpejskiego (Rhinanthus alpinus), zwanego również szelężnikiem nadobnym.

Szlężnik alpejski (Rhinanthus alpinus)

Jest to roślina górska, w Polsce występuje także w Tatrach i na Babiej Górze. Dorasta do kilkunastu cm wysokości.

Kolejnym z półpasożytów którego możemy spotkać w otoczeniu Śnieżnych Kotłów jest pszeniec leśny (Melampyrum sylvaticum), wprawdzie nie występuje on bezpośrednio wśród roślin kotłów, jednak spora populacja rośnie w otoczeniu zarośli kosodrzewiny sąsiadujących ze Śnieżnymi Kotłami.

Leniec alpejski (Thesium alpinum)

Sympatyczną roślinką o niewielkich rozmiarach i wdzięcznej nazwie jest leniec alpejski (Thesium alpinum), w odróżnieniu do poprzednio omawianych gatunków, roślina ta należy do rodziny sandałowcowatych (Santalaceae). Do tej samej rodziny należy również egzotyczne drzewo sandałowe (sandałowiec) dostarczające słodko pachnącego olejku oraz drewna do wyrobu drobnych pachnących przedmiotów oraz kadzidła.

Pozostałe przytoczone w niniejszym artykule rośliny należą do rodziny trędownikowatych (Schrophulariaceae), niektóre z nich są organizmami o właściwościach trujących (świetlik, szelężnik, pszeniec). Za wyjątkiem leńca (bylina), omawiane w niniejszym tekście rośliny są roślinami jednorocznymi (terofitami).

Ciekawostką jest, że półpasożyty mogą egzystować również nie pasożytując na swych żywicielach, charakterystyczną cechą tych roślin są mniejsze rozmiary samych roślin oraz drobniejsze nasiona.

Marta Kroczek
Krzysztof Dworzycki
Karkonoski Park Narodowy

Tekst ukazał się drukiem w numerze 4/2012 czasopisma