W połowie 2016 r. rozpoczęto w KPN realizację trzyletniego programu pn. Nieinwazyjne badania stanu ochrony zwierząt będących przedmiotem ochrony wraz z oceną skuteczności realizacji działań ochronnych w Karkonoskim Parku Narodowym. W jego skład wchodzą analizy w obrębie wybranej grupy kręgowców występujących na obszarze Parku i stanowiących zarówno gatunki rzadkie, jak i zagrożone (tj. cietrzewia L. tetrix, rysia L.lynx, wilka C.lupus, jak też jelenia szlachetnego C. elaphus, lisa V. vulpes i kuny leśnej M. marten).

Wilk (C. lupus) w okolicach Piechowic 19.03.2017

W analizach tych skupiono się na zwierzętach, których wzajemne interakcje mają duże znaczenie dla kształtowania się zespołu kręgowców w Karkonoszach, w tym na ocenie oddziaływania człowieka na zagrożoną populację cietrzewia. Zakres prac obejmuje także badania genetyczne (na poziomie osobniczym i populacyjnym), gromadzenie danych foto, video i audio, analizę antropopresji (człowiek – dzikie zwierzęta, badania poziomu hormonów stresu – glikokortykoidów) i ocenę presji drapieżniczej na lęgi cietrzewia, a także badania parazytologiczne (przydałoby się krótkie wyjaśnienie co to takiego) i mikrobiologiczne cietrzewia.

Analizy te stanowią część ogólnego systemu badań fauny w Parku, który wynika z planowanych rocznych zadań ochronnych. Kompilacja danych uzyskanych w ramach tych badań przybliży nas do dokładniejszego zdiagnozowania stanu populacji poszczególnych gatunków oraz interakcji zachodzących między nimi, natomiast wyniki przyczynią się do skuteczniejszej ochrony zasobów przyrodniczych Karkonoszy.

Jednym z analizowanych zagadnień jest rekolonizacja przez wilka Karkonoszy, gdzie dotychczas nie stwierdzono terytorialnej grupy rodzinnej. Ze względu na trwający od ponad 20 lat proces wzrostu liczebności wilka w Polsce (aktualnie jego liczebność szacuje się na 1100-1200 osobników), połączony z zasiedlaniem nowych obszarów, trudno jest wyjaśnić, dlaczego Karkonosze nie zostały dotychczas trwale skolonizowane przez tego drapieżnika.

Na przełomie XIX i XX w. wilki ponownie zasiedliły Górne Łużyce. W Borach Dolnośląskich istnieje silna populacja wilków, licząca około 40 osobników tworzących około 8 grup rodzinnych. W Saksonii liczebność przekracza 50 osobników skupionych w około 12 watahach. Odległość między Górami Izerskimi a wymienionymi najbliższymi „regionami wilczymi” wynosi mniej niż 40 km. Po stronie czeskiej drapieżniki te są obserwowane bardzo rzadko. Przyczynę braku obecności wilka w Górach Izerskich i Karkonoszach może wyjaśnić niedostępność jego ofiar w okresie zimowym.

W zimie po południowej stronie granicy, zarówno w Karkonoszach, jak i Górach Izerskich, jelenie, które są najczęściej zabijane przez wilki, stanowiąc podstawę ich diety, gromadzone są w specjalnych, ogrodzonych terenach, gdzie są dokarmiane. Jest to część systemu łowieckiego zarządzania i ochrony lasów. W tym okresie więc dla wilka ofiary są tam niedostępne.

Tegoroczne obserwacje wskazują, że na obszarze polskiej części Karkonoszy przebywają 2 osobniki, które wspólnie polują zarówno na obszarze otuliny Karkonoskiego Parku Narodowego, jak też wewnątrz Parku. Stwierdzono także przemieszczanie się tych drapieżników w Góry Izerskie, poprzez rejon Jakuszyc, który stanowi korytarz ekologiczny dla wielu gatunków zwierząt. Wykryto również przemieszczenia wilków w kierunku wschodnim, poprzez Grzbiet Lasocki. Zebrane dane korespondują z danymi zgromadzonymi w większym obszarze Karkonoszy i Gór Izerskich nieobjętym omawianym projektem badawczym.

Artur Pałucki

Zoolog, ekolog, pracownik Karkonoskiego Parku Narodowego

KARKONOSZE 3(289)/2017

Zachęcamy do prenumeraty wersji papierowej czasopisma „Karkonosze”.