Natura 2000 – to obszary objęte ochroną przyrody w krajach Unii Europejskiej, mające na celu zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, które uważa się za cenne i zagrożone z skali całej Europy. Podstawą prawną Natury 2000 są dwie dyrektywy unijne – Dyrektywa Ptasia i Dyrektywa Siedliskowa. Założeniem programu jest ochrona przed negatywnymi działaniami na wyznaczonych terenach i wprowadzanie określonych przedsięwzięć zachowujących te tereny we właściwym stanie ochrony.

Tereny parków krajobrazowych regionu jeleniogórskiego – Rudawski Park Krajobrazowy i Park Krajobrazowy Doliny Bobru – to również obszary Natura 2000, przy czym granice obu formy ochrony przyrody są różne i tylko na niektórych obszarach pokrywają się ze sobą. W wielu przypadkach granice obszarów Natura 2000 chronią większe tereny niż wyznaczone granice parków krajobrazowych. Jednostką administrującą parkami krajobrazowymi jest Dolnośląski Zespół Parków Krajobrazowych, a obszarami Natura 2000 Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska.

Obszary Natura 2000 na terenie Rudawskiego Parku Krajobrazowego

Trzcińskie Mokradła – PLH020105 specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa), powierzchnia 75,3 ha, obszar obejmuje niewielkie torfowisko przejściowe na granitowym podłożu, jedyne zachowane w obrębie sudeckich kotlin śródgórskich. Lasy mieszane zajmują 57% obszaru, a tereny rolne 43%. Występujące ważne typy siedlisk przyrodniczych to: niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie, torfowiska przejściowe i trzęsawiska, pomorski kwaśny las brzozowo-dębowy, bory i lasy bagienne oraz brzozowo-sosnowe bagienne lasy borealne. Gatunki priorytetowe zwierząt to: modraszek telejus, czerwończyk nieparek, modraszek nausitous.

Trzcińskie Mokradła fot. A. Łętkowska

Stawy Karpnickie – PLH020075 specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa), powierzchnia 211,3 ha, obszar obejmuje dolinę potoku Karpinickiego z kompleksem stawów rybnych położonych wśród pól, łąk i lasów mieszanych. Nad stawami żyją namuliskowe gatunki roślin. Karpnicki Potok stanowi ważny korytarz migracyjny roślin nadrzecznych i rzecznych.

Ważne typy siedlisk przyrodniczych to m.in. nizinne i podgórskie rzeki ze zbiorowiskami włosieniczników, ziołorośla górskie i nadrzeczne, niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie, pomorski kwaśny las brzozowo-dębowy, łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe. Gatunki priorytetowe zwierząt to m.in. trzmielojad, bielik, zimorodek, dzięcioł zielono siwy, gąsiorek, bóbr europejski, wydra, traszka grzebieniasta, kumak nizinny, minóg strumieniowy, głowacz biało płetwy. Teren jest również miejscem żerowania nietoperzy, w tym nocków dużych, których 3 kolonie rozrodcze zlokalizowano w miejscowości Karpniki.

Stawy Karpnickie. Fot. A. Ploch

Rudawy Janowickie – PLH020011 specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa), powierzchnia 6635 ha, obszar leży na pograniczu Rudaw Janowickich i Kotliny Kamiennogórskiej. Osiąga wysokość 600 – 935 m n.p.m. Obszar bardzo zróżnicowany siedliskowo m.in. lasy dolnoreglowe świerkowo-bukowe z fragmentami dobrze zachowanych buczyn, grądów olsów i łęgów, ziołorośla górskie i nadrzeczne, niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie, górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk, zmiennowilgotne łąki trzęś licowe. W licznych na tym obszarze sztolniach żyje kilka gatunków nietoperzy m.in. podkowiec mały, mopek, nocek duży, nocek Bechsteina.

Góry i Pogórze Kaczawskie – PLH020037 specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa), powierzchnia 35005,3 ha, teren należy do gór niskich charakteryzujących się skomplikowaną budową geologiczną (występują tu wapienie, bazalty i serpentynity) i urozmaiconą rzeźbą, która jest wynikiem m.in. procesów erozyjnych (liczne, głęboko wcięte wąwozy z reliktowymi koloniami górskich i rzadkich gatunków roślin i zwierząt) oraz niskim stopniem zagospodarowania. Występuje tu bogata flora roślin naczyniowych z kilkunastoma gatunkami storczyków oraz rzadkie gatunki roślin niższych.

Ważne typy siedlisk przyrodniczych to m.in. ciepłolubne, śródlądowe murawy napiaskowe, murawy kserotermiczne, górskie i niżowe murawy bliźniczkowe, zmiennowilgotne łąki trzęślicowe, ziołorośla górskie i nadrzeczne, niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie, torfowiska przejściowe i trzęsawiska, żyzne buczyny, ciepłolubne buczyny storczykowe, grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny, jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stokach i zboczach, ciepłolubne dąbrowy. Znajduje się tu jedno z dwóch ostatnio odkrytych w Polsce stanowisk włosocienia cienistego.

Gatunki priorytetowe zwierząt to m.in. bóbr europejski, wydra, traszka grzebieniasta, minóg strumieniowy, przeplatka maturna, modraszek telejus, czerwończyk nieparek, modraszek nausitous. Jaskinie Połomu na tym terenie są jednym z największych zimowisk nietoperzy w Polsce oraz największym zimowiskiem nocka dużego na Dolnym Śląsku. Jest to także jedno z dwóch znanych w południowo – zachodniej Polsce stanowisk zimowych nocka łydkowłosego.

Obszary Natura 2000 na terenie Parku Krajobrazowego Doliny Bobru

Panieńskie Skały – PLH020009 specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa), powierzchnia 11,5 ha, obszar obejmuje ciąg stromych ścian skalnych zbudowanych z piaskowców kredowych, wznoszących się 50 metrów nad doliną Bobru w obrębie miejscowości Lwówek Śląski. Teren porośnięty jest zdegradowanym lasem grądowym. Przedmiotem ochrony jest jedno z dwóch polskich stanowisk bardzo rzadkiego gatunku paproci – włosocienia cienistego.

Ostoja nad Bobrem – PLH020054 specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa), powierzchnia 15373 ha, obejmuje dolinę rzeki Bóbr na odcinku pomiędzy Siedlęcinem a Lwówkiem Śląskim wraz z otaczającymi je partiami wzgórz o silnie zróżnicowanej budowie geologicznej, w skład której wchodzą bazalty, wapienie i piaskowce. Jest to obszar szczególnie cenny z uwagi na występowanie zespołu grądów zboczowych oraz roślin i zwierząt związanych z podłożem bazaltowym.

Główne typy siedlisk przyrodniczych to m.in. pionierska roślinność na kamieńcach górskich potoków, murawy kserotermiczne, górskie i niżowe murawy bliźniczkowe, zmiennowilgotne łąki trzęślicowe, ziołorośla górskie i nadrzeczne, kwaśne buczyny, żyzne buczyny, grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny, jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stokach i zboczach, łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe, olsy źródliskowe.

Wśród zwierząt żyjących na tym terenie to m.in. nocek duży, mopek, traszka grzebieniasta, kumak nizinny, minóg strumieniowy, głowacz białopłetwy, różanka i piskorz. Ostoja stanowi również ważny korytarz ekologiczny łączący dolinę Odry z Karkonoszami i Rudawami Janowickimi, stąd jej utrzymanie i ochrona są istotne dla ekologicznej spójności sieci na Dolnym Śląsku.

Agnieszka Łętkowska

Artykuł ukazał się drukiem w numerze 1/2012 czasopisma